Tüketicisiz Hakem Heyeti …

Tüketicinin Olmadığı Tüketici Hakem Heyetleri Yönetmeliği…

Tüketicinin hak mücadelesini desteklemek amacıyla Anayasa’nın 172. Maddesini uygulamakla yükümlü devlet, Anayasa’ya aykırı bir kararla tüketicinin koşullarını da hiçe sayarak, 1 Ekim 2022’de yürürlüğe sokacağı yeni Tüketici  Hakem Heyetleri (THH) yönetmeliğiyle tüketicinin yasal hak arama yolunu ve erişimini kısıtlamaktadır.

Büyükşehirlerde ilçeleri birleştirerek THH’lerin sayısını azaltmak hangi mantığın, aklın eseridir anlamak mümkün değildir.

Amaç nedir?

Tüketici dernekleri olarak, her geçen gün artan nüfusa ve tüketici şikayetlerine karşılık azaltılan Hakem Heyetleri sayısıyla oluşturulan orantısızlık hangi sorunu çözecek bilmiyor, anlamıyor, anlamlandıramıyoruz.

Sivil Toplum Kuruluşlarının (STK) yapılan mevzuat ve yönetmelik değişikliği hakkında Bakanlığa yönelttiği sorulara karşı yapılan açıklamalar, tüketicinin sorunlarına ve ihtiyaçlarına cevap vermekten ve günün gerçeklerinden uzak, ülkenin sosyal koşullarına uymayan tutarsız cevaplar olmaktan öteye gidememiştir.

Tüketicinin, halihazırdaki Hakem Heyetlerine yaptığı yüzyüze başvurularda bile dilekçesindeki ifade bozukluğu, bilmediği için talep edemediği hakları ve evrak eksikliği nedeniyle yaşadığı hak kayıpları, Tübis uygulamasının ve uygulamaya erişim için gerekli cihaz, internet vb eşim zorluğu, tüketicideki dijitalleşme sorunları vb… çözüm beklerken, tüketicinin hakem heyetlerine yüzyüze erişiminin engellenmesi gibi bir durumun yaratılması hak aramanın kısıtlanmasına sebep olmakta, bu da kamu vicdanını yaralamaktadır. Tüketicide, kanunlara ve kurumlara karşı güvensizlik geliştirmektedir.

Bilakis, heyet sayıları artırılmalı.

Özellikle İstanbul gibi bir metropolde ilçelerin birleştirilmesi değil, bilâkis, bazı büyük ilçelerde Hakem Heyeti sayılarının artırılması gerekmektedir.

İstanbul’da birçok Hakem Heyeti’nde aylık dosya sayısı 200-300 adedi bulmaktadır. Çok nadir istisnalar haricinde bir ay içinde ancak iki kez biraraya gelebilen Heyet üyelerinin mevcut sistemde 200-300 dosyanın kararlarını yetiştirmekte zorlanmasına rağmen, 1 Ekim 2022 tarihinde uygulamaya geçilecek olan yeni mevzuat değişikliği ile sayısı azaltılan Hakem Heyetlerinin tüketici şikayetlerini ve dosyalarını sağlıklı bir şekilde inceleyebilmesinin ve karar verebilmesinin imkansızlığı açıktır. Bu durumda tüketicinin hakkını araması ve alması mümkün görünmemektedir. Adaletin sağlanamayacağı bir heyet güvenilirliğini yitirecektir.

Tüketici tamamen korumasız bırakılmaktadır.

Avrupa Birliği uyum sürecinde kurulan, tüketicilerin sorunlarını hızlı ve dosya masrafı olmadan çözmelerine yardımcı olan Hakem Heyetlerinin, Ağustos 2018’de sayılarının azaltılması, tüketicinin hak aramaktan vazgeçmesiyle sonuçlanırken, Ekim ayında başlayacak yeni dönemde THH sayılarının inanılmaz sayıda azaltılacak olması, erişiminin zorlaştırılması tüketicinin hakkını aramaktan tamamen caymasına sebep olacaktır.

STK’ları ayrıştırmak tüketiciye kaybettirmekte…

Tüketici hak savunuculuğu yapan sahadaki bağımsız, küçük dernekler aleyhine bir duruma da sebep olacak olan yeni yönetmelik, bir çatı kuruluşuna dahil olmayan derneklerin tüketiciyi THH’lerde temsil etme haklarını ellerinden alacak. Daha önceki yönetmelikte, THH’lere, ‘bağlı ilçede kurulmuş olan dernekler arasından seçilen’ tüketici temsilcilerinin seçimi yerine yeni yönetmelikte il bazında üye çoğunluğu aranacağı için, birleşecek birkaç ilçedeki çatı STK’lar nedeniyle heyet üyesi seçimlerinde kuruluşlar arasında uzlaşıda sorun yaşanmasına, statüsü ‘dernek’ olan bağımsız STK’ların aleyhine bir durumun gelişmesine yol açacak ve STK’ları çatışmaya sürükleyecektir. Kısacası, yeni yönetmelikle bağımsız derneklerin THH’de görev alması imkansız hale gelecektir.  Bu, demokratik hak olan sivil örgütlenmenin bağımsızlığına darbe vurmak, şevkle çalışan küçük dernekleri kağıt üzerinde kurulmuş tabeladan ibaret çatı kuruluşlara kurban etmektir. Bu uygulamanın hayata geçirilmesinden sonraki süreçte, herhangi bir çatı STK’na üye olmayan bağımsız derneklerin bir bir kapanmasına veya birçok dernek ve çatı STK’nun merkez ilçelere kaymasına şahit olunacağını öngörmekteyiz. Böylece, merkezden uzak ilçelerdeki tüketiciler, THY’lere ulaşamamasının yanında, hakkını savunan tüketici derneklerinin hizmetinden de mahrum kalacaktır. Dolayısıyla, yanlış kararlarla hazırlanan yönetmeliğin  uygulanmasından en çok zarar gören yine tüketici olacaktır.

Tüketici Hakem Heyetleri Yönetmeliği tüketiciye yaramayacaksa, kime yarayacak?

Tüketici Hakları İnsan Haklarından Ayrılamaz

İnsan haklarından ayrı düşünülememesi gereken tüketici haklarının anayasal haklar içinde sayılması ve bu yönde bir mevzuat çalışması yapılması gerekirken, Ticaret Bakanlığı bünyesine alınması başlı başına problemdir ve bu yönetmelikle birlikte tüketicinin tamamen Ticaret Bakanlığı’na ‘devredilmesi’ ticari hiçbir amaç gütmeyen tüketiciyi, satıcı ve sağlayıcı karşısında adeta

‘ticari bir metâ’ haline getirmektedir.

Tüketici ve tüketici hakları yok sayılıyor.

Genel olarak uygulamada gördüğümüz kadarıyla, tüketicinin taraf olduğu her kanun ve yönetmelikte tüketiciyi temsil eden STK’lar gözardı edilmektedir. Bakanlığın taraf olarak yalnızca satıcı ve sağlayıcı temsilcisi meslek odalarını ve firmaları görmesi, istişareyi sadece bu gruplarla yapma tercihi tüketiciyi ve tüketici haklarını yok saymaktır.

Güldeğer Gökçek Varol

TÜSED Yön. Kur. Bşk.